Монголбанкны ерөнхийлөгч Н.Баяртсайханыг албан тушаалаас нь чөлөөлөх шийдвэрийг өчигдөр УИХ гаргалаа.  Түүний халааг авах шинэ ерөнхийлөгчийн чадал чансааг шалгах ажлууд эхнээсээ тодорхой болж байна.

БНХАУ-ын Ардын банктай байгуулсан 15 тэрбум юанийн своп хэлцлийн хугацаа ирэх онд дуусна. 5.8 их наяд төгрөг буюу манай улсын төсвийн талаас илүүтэй тэнцэх энэ мөнгийг төлөхүйц чадал манай эдийн засагт хараахан суугаагүй тул своп хэлцлийн хугацааг сунгахыг зорьж буй. Манай холбогдох айгууллага, албан тушаалтнууд энэ чиглэлээр ажиллаж эхэлсэн ч нөхцөл байдал тун бүрхэг байна.

Своп хэлцлийн хугацааг сунгах асуудлаар уулзалт товлоод байсан БНХАУ-ын тал манай төлөөлөгчидтэй уулзалгүй буцаасан гэсэн мэдээллийг баттай эх сурвалж өгсөн. Энэ мэдээллийг авсан Төрийн ордныхон сандруу байна.

Своп хэлцэл гэдэг нь хүү, хураамжтай, нэг төрлийн зээл билээ. Зах зээл дээрээс өндөр хүүтэй мөнгө босгохын оронд гэрээ, хэлцлээр нөхцөлөө тохироод, харьцангуй бага хүүтэй хөрөнгө татахыг своп хэлцэл гэж нэрлээд буй.

Монголбанк БНХАУ-ын Ардын банктай анх 2011 онд үндэсний мөнгөн тэмдэгт солилцох своп хэлцлийг гурван жилийн хугацаатай, таван тэрбум юанийн дүнтэйгээр байгуулсан бөгөөд уг хэлцлийн мөнгөн дүнг 2012 онд хоёр дахин нэмэгдүүлж, 10 тэрбум юань болгосон.

2014 онд своп хэлцлийн хугацаа дуусахад гурван жилээр сунгаж, дахиад таван тэрбум юань нэмэн, 15 тэрбумд хүргэсэн юм. 2017 онд уг хэлцлийн хугацаа дуусах үед Далай лам манай улсад айлчлан, өмнөд хөршийг уурлуулсан тул БНХАУ-ын зүгээс хугацааг дахин сунгахгүй гэж манайхныг нэлээд шахамдуулсан билээ.

Тухайн үед манай улсын эдийн засаг элгээрээ хэвтчихсэн хэмээн эрх баригчид уйлан дуугарч, гадаад валютын нөөцөө шавхаад ч тэдний мөнгийг өгч чадахгүйгээ учирлан толгой гудайлгаж байв. Харин ОУВС-гийн хөтөлбөрт хамрагдах болсноор своп хэлцлийг 2020 оны долдугаар cap хүртэл үргэлжлүүлэх шийдвэрт хүрсэн юм.

15 тэрбум юань буюу 5.8 их наяд төгрөг гэдэг манай улсын бүтэн жилийн төсвийн талаас илүүтэй тэнцэх хэмжээний их мөнгө.

Эрх баригчид эдийн засаг өсөлттэй, төсөв ашигтай, гадаад валютын нөөцөө арвижуулсан хэмээн өөрсдийгөө хөөргөж байгаа ч 15 тэрбум юань гаргаж өрөө төлөөд, ард нь санаа зовох зүйлгүй, толгой гэдгэр суух хэмжээний чадал чансаа Монголын эдийн засагт суугаагүй.

Тиймээс ч Төв банк болон эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтнууд своп хэлцлийг үргэлжлүүлэх талаар эртнээс ярьж, өмнөд хөршид удаа дараа хүсэлт тавиад буй. Тухайлбал, өчигдөр албан тушаалаасаа чөлөөлөгдсөн Монголбанкны ерөнхийлөгч Н.Баяртсайхан “БНХАУ-ын Ардын банкны своп хэлцэл 2020 оны долдугаар сард дуусахтай холбоотойгоор өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард БНХАУ-д айлчилж, Төвбанкных нь ерөнхийлөгчтэй уулзан, тодорхой асуудлуудаар ойлголцсон.

Энэ асуудлыг цаашид анхаарч ажиллах болно. Гэхдээ Сангийн яам, Гадаад харилцааны яамнаас нэлээд дэмжлэг, туслалцаа авах шаардлага бий” хэмээж байсан бол УИХ-ын дарга Г.Занданшатар БНХАУ-ын Дэд дарга Ван Чишанийг хүлээж авч уулзахдаа своп хэлцлийг концесс руу шилжүүлэх санал тавьж байв.

Манайхны шаргуу хүсэлтийн дагуу своп хэлцлийн хугацааг дахин гурван жилээр сунгах албан ёсны хэлэлцээ эхлүүлэхээр уулзалт товлосон ч Хятадын тал болзоот өдрөө Монголын төлөөлөгчдийг хүлээж авалгүй, хаалга мөргүүлсэн нь сайны дохио лав биш. Тэд манайхыг нэлээд сайн чангалж, хулхыг нь буулгаж авах гэсний илрэл гэхэд буруудахгүй болов уу. Урд хөрш байсхийгээд л өөрсдийнхөө том, бидний жижгийг ийнхүү мэдрүүлдэг зантай хэдий ч энэ удаа юунаас болж ийн хатуурхаж буй нь тодорхойгүй.

Урд хөршийн ээлжит чимхэлтийг улстөрчид “Улс төрийн шалтгаантай байх магадлалтай, Монголын төрийн өндөр албан тушаалтнууд БНХАУ-тай шашин, үзэл санаа зөрчилддөг орнуудад айлчилсан нь нөлөөлсөн байхыг үгүйсгэхгүй”, “Bank of China’’-г оруулахаар шахалт үзүүлж байна” гэх мэтээр тайлбарлаж байна лээ.

Хэрэв Хятадын тал энэ чигээрээ хатуурхаж, хэлцлийн хугацааг сунгахаас татгалзвал Монгол Улс ирэх онд огт тооцоолоогүй их хэмжээний өр төлөх болно. Ингэснээр ирэх жилийн эдийн засгийн суурь тооцоолол үндсээрээ өөрчлөгдөх юм.

Сангийн яам, Монголбанк ирэх онд зээлийн үндсэн төлбөр төлехгүй, харин 960 тэрбум төгрөгийг зээлийн хүүд төлехөөр тооцож, эх үүсвэрийг төсөвт суусан. БНХАУ-ын Ардын банкны 5.8 их наяд төгрөгийн хугацааг сунгана гэж төлөвлөснеөс, төлнө гэж тооцоогүй тул Хятадын тал своп хэлцлээ дуусгавар болговол энэ төлбөрийг хэрхэн санхүүжүүлэх талаар ямар нэг гаргалгаа одоогоор байхгүй.

Хэрэв зайлшгүй төлөхөөр болбол төсвийнхөө талыг өгч, улсаараа дампууралтай нүүр тулалтай биш, сурснаараа бонд босгохоор зүтгэх биз. Саарал жагсаалтад орсон манай улсад зээлдэгчид улам л хатуу нөхцөл, өндөр хүү тулгах нь тодорхой. Энэ нь эргээд нөхцөл байдлыг улам муутгахыг улстөрчид мэдэхийн дээдээр мэдэх хэдий ч тэд өөр сайн арга олж чадахгүй нь тодорхой.